Qazların effektiv çoxaldılması
Qazların effektiv çoxaldılması:
Qazları xoşlayıram. Heç bir mənim bu qədər xoşuma gəlmir. Onları xoşlamağın səbəbləri var. Onlar çox səliqəlidirlər, başadüşən və qayda-qanun tez öyrəşirlər. Fermadan nə qədər uzağa getmələrinə baxmayaraq geriyə yolu həmişə tanıyırlar. Əlavə olaraq onlar həmişə vaxtında evə qayıdırlar. Əgər toyuqların qabğına dən səpsəniz onlar kiçikləri gözləmədən dərhal yemi dənləyəcəklər. Qazlar isə özlərini belə aparmır – kiçiklər doyunca yeyənə qədər onlar yemə yaxın durmurlar.
Mən fikirləşirəm ki, qaz əti bütün mağazalarımızda satılmalıdır. Çünki ondan hazırlanan yeməklər çox dadlı və tutumlu olur. Qazları saxlamaq və çoxaltmaq lazımdır. Bu həm lazımlı həm də sərfəli işdir.
Qazlar haqqında məlumat az olsa da mən onlar haqqında bir kitab tapa bildim. Bu kitabı mən artıq əzbərdən bilirəm. Bu kitabda yazılana görə ülkəmizdə qazların sayı azalıb. Bunun əsas səbəbi onların
köhnə üsullarla çoxaldılmasıdır. Qazlar 4 kq çəkiyə yalnız 150-180 günə çatırlar. Ətin qiymətini onun bu vaxt ərzində tələb etdiyi yemlə müqayisə etdikdə başa düşmək olardı ki, qaz saxlamaq heç də sərfəli deyildi.
Təcrübəmə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, bu işə əgər iqtisadi tərəfdən yanaşsanız sizin yaxşı gəliriniz də ola bilər.
Kiçik vaxt ərzində qazların sayını çoxaldaraq kiçik ferma da açmaq olar. Buna imkan verən bu quşların təbiətidir.
Qazlar istənilən iqlimə yaxşı öyrəşirlər. Onlar soyuqdan qorxmur. Misal üçün biz onları qışda qızdırıcı sistemi olmayan hində saxlayırıq. Onlar hətta -20 şaxtada da duzənlik zonada otlayaraq gönlərini keçirə bilərlər.
Qazlar yemə çoxda tələbatlı deyillər. Düzgün rasion seçilərsə onların hər kiloqramına çox az dən tələb olunur. Otlaqda saxlanılan qaz gün ərzində 2kq-dan çox ot yeyir. Taxıl yığımından sonra torpaqda qalan qalıqları da qazlara yedirtmək olar. Bu qalıq dənlər yığmağa da ehtiyac qalmaz. Yem kimi təzə kəsilmiş ot, kələm yarpaqları, kartof, çuğundur və silos da istifadə etmək olar.
Onlar təbiətlərinə görə dəstədə yaşayan quşlardır. Onlar həm də xüsusi qayğı tələb etmirlər.
Qazların müxtəlif cinslər və cins qrupları var: vladimirski, arzamat, gorkiy, xolmoqorq, kaluqa, böyük boz, şadrin, pskovsk və s...
Mənim Vladimir cinsi digərlərindən daha çox xoşuma gəlir. Onlar saxlanılması və yemlənmələri üçün qayğı tələb etmir. Həm də çəkilərinə görə də digərlərindən heç də geri qalmırlar. Erkək qazların çəkisi 8-10kq olur. Dişiləri isə 7-8kq olur, ildə 40-45 yumurta verirlər. Bu orta göstəricilərdir, ayrı saxlanılanlar daha məhsuldar olur , çəkiləri isə 16kq-a qədər ola bilər. Mənim fermamda qazlar həyatlarının 9 ilini hər ildə 90 yumurta verirdilər. Belə böyük quşlar üçün bu çox yaxşı göstəricidir. Quşları hamdə payız tüktökmə dövründən sora da yumurta verməyə məcbur etmək olar.
İkinci yumurata vermə siklini almaq üçün onların iyulun ortasaından onların günlərini qısaltmaq lazımdır. Bunun üçün onları səhər saat 8-də gəzməyə buraxmaq, günorta saat 3-də isə hinlərinə qaytarmaq lazımdır. Hində tam olaraq qaranlıq olmalıdır. Belə rejimdə onları 20 gün saxlamaq lazımdır. Sonra onlar yavaş-yavaş 1 həftə ərzində onların günlərini 7 saatdan 14 saata keçırmək lazımdır. Nəticədə sentyabrın ikinci yarsından qazlar intensiv olaraq yumurta verməyə başlayırlar. Bu yumurtalama dövrü 3.5-4 ay davam edir. Bu dövr bitdikdən sonra onları adi gün rejiminə keçirmək lazımdır. 2-2.5 aydan sonra isə yaz-yay yumurtalama tsikli başlayacaq (martda).
İnkubatorda biz hər 100 yumurtadan 75-76 cücə alırıq. 70-75 günlük qazlardan artıq ət almaq məqsədi ilə istifadə etmək olar. Dişi qazlar 10-11 aylığına yumurta verməyə başlayırlar.
İndi isə qazları necə böyütmək və onlara necə qulluq etmək haqqında danışaq. Ilk olaraq cütlükləri və qrupları seçmək lazımdır. Dişiləri çox yumurta verənlərdən, erkəkləri isə yumurtanı mayalandırma faizi yuxarı olanlardan seçirik. Cülüklər arasında qohumluq əlaqələrinin olmamasında xüsusi diqqət yetiririk. Bunu müəyyən etmək asandır: sadəcə olaraq onları nişanlayın və hər bir quşu siyahıya alın.
Qazların qruplara yığılması isə payızda başlayır. Bu vaxta onlar artıq bayıra buraxılmır, vaxtlarını hində keçirirlər. Qrup şəkildə yığılan qazların istifadə müddəti 6-8 il olur. Dişilərdə zaman keçdikcə yumurta vermə aktivliyi artır. Yaşa görə qazları yığmaq vacibdir.
Qaz qrupunun (sürü) tərkibi təxmini olaraq belə olmalıdır – fərələr 30%, pereyarka 25%, yaşlı quşlar 20, yuxarı yaşlılar 25%. Cinsiyətinə görə isə hər bir baş erkəyə üç baş dişi düşür. Bu o demək deyil ki bir erkəyə yalnız 3 dişi ayrılmalıdır. Bəzən bir erkək beş dişi ilə maraqlanır, bəzən isə yalnız biri ilə.
2 il əvvəl iki yeni qaz hini tikmişdik. Qabaq divarın hündürlüyü 2.1m, arxa divar isə 1.25m-dir. Belə ölçülər maddi baxımdan sərfəlidir. Həm də içəridə quşlara lazım olan qədər yer və hava da olur.
Hər qaz hinində iki bölmə var. Uşaqlıq (ana) sürüsü qrup metoduyla olur. Qaz hinləri müvafiq olaraq təchiz edilmişdir. Hər bölmə beş bərabər seksiyaya taxtadan qayrılmış arakəsmələrlə bölünmüşdür. Divarın (fasadının) dəhlizinin uzununa təxminən iki metrin bütöv enlə keçidi qoyulmuşdur (tərk edilmişdir). Seksiyalarda arakəsmələrin hündürlüyü — 1,2 metr.
Seksiyalarda yuvalar qurulmuşdur (təyin edilmişdir), dəhlizlərdə — yem və su üçün taxta təknəciklər. Qabaq divarda hər seksiyaya qarşı gəzmə meydançalara deşiklər (əl yerləri) var. Bu meydançalar, yer (yerləşdirmə) kimi, həmçinin seksiyalara bölünmüşdür (sındırılmışdır), hansılar ki, metal torla təxminən bir yarım metrin hündürlüyüylə hasarlanmışdır. Seksiyalar qapılar vasitəsilə bildirilir. Gəzmə meydançalarda yem və su üçün təknəciklər dəyir (durur).
Bizdə qaz hinləri qızdırıcısızdır. Quşlar dərin altlıq üzərində saxlanılır. Əvvəl yerə qalın saman sərilir, sonra üzərinə yonqar əlavə olunur. Gündəlik bu altlığın üzəri yenilənir, üzərindən təmiz yonqar səpilir. Altlığın tam olaraq yenisi ilə əvəz olunması ildə bir dəfə edilir. Bunu adətən yayda, quşları yaylağa çıxararkən edirlər.
Qışda və yayda iş günü səhər saat 8-də başlayır və saat 5-ə qədər davam edir(arada 2 saat yeməyə ayrılır). Ilk olaraq hinin qapıları açılır və qazlar bayıra buraxılır. Hində təmizlik işləri aparılır, yem və su qabları yuyulur, altlıqlarının üzərinə yeni yonqaz qatı səpilir. Əgər yumurta vermə dövrü başlanıbsa yumurtalar yığılır. Və sonda quşlara yem verilir.
Qazları gündə 3 dəfə yedirdirlər: səhər saat 9-da, günorta saat 2-də və saat 5-də. Qış fəslində qazların yemlərini əsasını toyuq kombiyemləri təşkil edir. Bu yemlərə vitaminlər və minerallar əlavə edilməlidir. Kombiyemin tərkibi belədir: üyüdülmüş arpa, noxud, buğda kəpəyi, əhəng daşı, üyüdülmüş balıq və ət-sümük unu, çınqıl, duz. Vitamin əlavələri kimi ot unu istifadə olunur. Gündəlik yemə 50q əlavə olunur. Bir quşun gündəlik norması – 200q kombiyem, 100q dən.
Qazlar üçün yemlər sexlərdə xammallardan hazırlanır. Hinə araba ilə gətirilir. Yemin paylanması üçün asılı konstruksiyadan istifadə olunur. Səhər və axşam yeməyinə kombiyem verilir. İşəridəki və çöldəki yem qabları kombiyemlə doldurulur. Quşlar günlərinin çox hissəsini çöldə keçirdiklərinə görə bayırdakı qabları unutmaq olmaz. Axşam isə hində onlara dən verilir: arpa, çovdar, buğda, darı. Cücərdilmiş dənlərdən istifadə daha məsləhətlidir.
Yemlərin balanslaşdırılmasına – qidalılıq və kaloriliyinə görə düzgün qarışıqlardan istifadə etmək lazımdır. Buna əsasən yumurtalama dövründə xüsusi diqqət etmək lazımdır. Bu dövrdə quşları gücləndirilmiş yem rejiminə keçirin. Quş yemində nə qədər və hansı elementlərin olması, onların gündəlik rasionunu hər bir zootexnik bilir. Yemlərin rəngarəngliyinə çalışmaq lazımdır. Bu tədbirlər görüldüyü halda qazlar düzgün inkişaf edəcək.
Yayda qazlar demək olar ki, bütün vaxtlarını su hövzələrində və çöldə keçirirlər. Bu dövrdə onların yemini 2 dəfəyə qədər azaltmaq olar. Quşların saxlandığı yerlərdə əgər yaxşı otlaqlar olarsa onlara tələb olunan maddi resursla da azalır.
Cavan quşlar haqqında qıssa məlumat. Yumurtalama dövründə günümüz yuvaları nəzərdən keçirmə və yumurta yığımı ilə başlayır. Qazlar qruplara bölündükdə onlar ailələr şəklində saxlanılır. Buna görə də yumurtaları nişanlarmaq və qeydə almaq lazımdır. Qeydləri sadə karandaşla yumurtanın iti ucunda aparın. Çünki yumurtadan çıxan cücələr yumurtanı ya küt tərəfdən, ya da yanlardan dimdikləməyə başlayırlar.
Alınmış bu qeydlər qazları halqalamağa kümək edir. Qazların yuvada çox oturmalarının qarşısını almaq üçün hər bir saatdan bir yumurtaları yığırıq.
Hində yumurta qoyma dövüründə temperaturu 0 dərəcədən aşağı düşməyə imkan verməyin. Şaxtalı günlərdə quşları həyətə buraxmayın və qapıların bağlı olmasına diqqət yetirin. Yumurtalar qablarda saxlanılmalıdır(qış və payız olarsa mütləq qızdırıcılı). İnkubatora qoymaq üçün yumurtalar adətən 5 günü tamam olana qədər seçilir. İnkubatora qoymazdan əvvəl yumurtaları diqqətlə nəzərdən keçirin. Adətən yumurtaların içərisində ikisarılı yumurtalar olur. Belə yumurtalar inkubator üçün yaramır. Həm də çox kiçik, düzgün forması olmayan və tünd rəngli ləkələri olan yumurtaları da istifadə etməyin.
Cücələr inkubatordan 29-31-ci gün çıxmağa başlayırlar. Onlar üçün bizdə xüsusi yer (yerləşdirmə) yoxdur.Adi yarıya bölünmüş quşxanadan istifadə edirik: bir yarı — cücələr üçün, başqa — qaz balaları üçün. Bu yerdə bruderlər qoyulur – metal lampalı və elektrik qızdırıcılı qapaqlar. Həyatlarını ilk günlərini cücələr bu bruderlər altında, 27-28 dərəcə istidə keçirirlər. Sonra hər beş gündən bir temperatur 2-3 dərəcə azaldılır.
Bruderlərlə yanaşı su və yem qabları da qoyuruq. Cücələr üçün ən yaxşı yem – vitaminlərlə ot unudur. Bəzən vitaminlər olmayanda cücə kimbiyemi ilə ot ununun qarışığını da verirlər. Həm də yaşıl yem – göyərti və ya yonca da istifadə etmək olar. Heyvan mənşəli zülallarla zəngin qidaları qazlar xoşlamırlar. Bitki mənşəli zülallarla zəngin yemlərdən istifadə daha məsləhətlidir. Cücələrin 45 günü tamam olandan sonra onları ümumi qrupa böyüklərə qatmaq olar. İl əzrində biz hər qrupdan (qaz ailəsindən) 500kq-a qədər ət alırıq.
Gördüyünüz kimi qaz saxlamaq sərfəlidir.
