Traktor

Yaranma tarixi haqda

Kənd təsərrüfatında ağır işləri görmək üçün tətbiq edilən maşınların tarixi daxili yanacaq mühərriklərinin və tırtıllı ötürmənin yaranması ilə bağlıdır. Bu sahədə aparıcı Avropa dövlətlərində edilən ixtiraların rolu böyük olmuşdur. əsasən rus mühəndisləriSaqryajski və Binov tərəfindən XIX əsrdə ixtira edilmiş tırtıllı ötürmə, traktorların yaranmasının başlanğıcını qoymuşdur. XX əsrin əvvəlində traktorların inkişafında ABŞ mühəndisləri böyük rol oynamağa başlayırlar. İlkin vaxtlarda buxar maşınları ilə hərəkətə gətirilən traktorlar düzəldilir. Buna görə də, ilk traktorların çəkisi böyük idi. 10t çəkisində olan traktorun mühərrikinin gücü cəmi 22....45 a.g. idi. Lokomobil adlanan bu maşınlar 2,5 m böyüklükdə təkərlər üzərində yerləşdirilirdilər. Lokomobillərin aşağı çevikliyə malik olması ücbatından onlar yalnız stasionar olaraq güc ötürücüləri kimi istifadə olunurdu. Məsələn, yer şumlamasında onlardan dartıcı maşın kimi, agacların doğranmasında mişarları hərəkət etdrmək üçün tətbiq edilirdi. Torpağı şumlamaq üçün sahənin hər tərəfində bir lokomobil yerləşdirilərək onlar bir-biri ilə iplə əlaqələndirilirdi. Bu ip torpaq sahəni şumlayn kotanı o başa və bu başa dartmağa xidmət edirdi. Bu maşınların faydalı iş əmsalı yalnız 5%-ə bərabər idi.

Daxili yanma mühərrikinin ixtirasından sonra kənd təsərrüfatında tətbiq olunan maşınların konstruktiv cəhətdən təkmilləşdirilməsi ilə lokomobillər tədricən sıxışdırılmağa başlayır. İlkin yaradılan daxili yanma mühərriki ilə işləyən traktorlar yalnız dartıcı rolunu oynayırdı. Kənd təsərrüfatında işlədilən mexanizmlər isə sadəcə olaraq dartıcı maşınların arxasına qoşulurdu. Dartıcı traktorlar kiçik çəkiyə malik olduqlarından, onlar nisbətən böyük sürətlərdə hərəkət edə bilirdi. Bu, traktorların sürəti 14 km/saata çatırdı. Traktor hazırlayan firmalar arasında 1917-ci ildə yaranmış "Fordson" ( "Ford" və "Son" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir) firması pioner sayılır. Fordson traktorları tezliklə böyük şöhrət qazanır. O, həm Amerikada, həm də Avropada geniş tətbiq olunur. I dünya müharibəsi ərəfəsində iqtisadi blokadada qalan İngiltərə taxıla olan ehtiyatını ödəmək üçün kənd təsərrüfatında mühüm dəyişiklər etmək məcburiyyətində idi. Atla torpaqların şumlanması ilə bu tələbatı ödəmək mümkün deyildi. Bu problemi həll etmək üçün İngiltərə Fordson firmasında 5000 traktor sifariş edir. Alınan gəlir firmaya traktorları inkişaf etdirmək üçün şərait yaratmışdır. Fordson traktorları başqalarına nisbətən az çəkiyə malik idi və ucuz başa gəlirdi. Fordson yerşumlamada istifadə olunan kotanların inkişafının başlanğıcını qoyur.